O Αλέξανδρος Παπαναστασίου για τον εθνικισμό...

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου (1876 - 1936) ήταν πολιτικός επιστήμονας, κοινωνιολόγος και ηγέτης του δημοκρατικού φιλελεύθερου χώρου, υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις και δύο φορές πρωθυπουργός (1924 και 1932), ο ιδρυτής του καθεστώτος της Αβασίλευτης Δημοκρατίας το Μάρτιο 1924.

 Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, τον πατέρα της Δημοκρατίας, ο εθνικισμός βασίζεται στο Έθνος, ο πατριωτισμός βασίζεται στην Πατρίδα. Ο εθνικισμός υπάρχει στον πνευματικό χώρο αλλά και στον βιολογικό, διότι προϋποθέτει την ύπαρξη φυλής. Επίσης ο εθνικισμός είναι διαχρονικός, διότι στην έννοια του Έθνους περιλαμβάνονται οι αγέννητοι και οι νεκροί. Το Έθνος λοιπόν, επεκτείνεται στο παρελθόν και στο μέλλον.

Η πατρίδα από την άλλη έχει συναισθηματικό περιεχόμενο, διότι συνδέει τα άτομα ενός ομογενούς λαού προς έναν γεωγραφικό χώρο. Μπορεί να υπάρξει Έθνος χωρίς Πατρίδα (π.χ. διότι αυτή κατεκτήθη και το έθνος εξεδιώχθη). «Όσον μεγαλύτερος και λαμπρότερος είναι ένας πολιτισμός τόσον ισχυρότερον είναι το σχετικόν εθνικόν αίσθημα και κατά συνέπειαν ο εθνικισμός». Ο Παπαναστασίου διαχωρίζει τον εθνικισμό από τον ιμπεριαλισμό, σωβινισμό. Ο αμυντικός εθνικισμός «θέλει την σύμπτωσιν κρατικών και εθνικών ορίων», σε αντίθεση με τον ιμπεριαλισμό, ο οποίος «επιδιώκει την επέκτασιν των κρατικών ορίων πέραν από τα εθνικά».