Μάχη Κιλκίς - Λαχανά, 19 - 21 Ιουνίου 1913

H Ιδιαίτερη πατρίδα μου ο Λαχανάς Θεσσαλονίκης.

Μετά τη σύναψη της Συνθήκης του Λονδίνου, μεταξύ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των Συμμαχικών δυνάμεων (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο), ήλθε η ώρα να ξεκαθαρίσουν τα Βαλκανικά κράτη τις μεταξύ τους διαφορές, για τη διανομή των Οθωμανικών εδαφών της Βαλκανικής.

Η Σερβία αναγνώριζε τα δικαιώματα της Ελλάδας επί των εδαφών, που κατείχε ο Ελληνικός Στρατός. Η Βουλγαρία όμως επεδίωκε να ιδρύσει τη Μεγάλη Βουλγαρία της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, του 1878.

Η Βουλγαρία είχε πάρει την απόφασή της. Θα αναλάμβανε αιφνιδιαστικά ταυτόχρονη επίθεση κατά του Σερβικού και Ελληνικού Στρατού. Η Σερβία και η Ελλάδα έβλεπαν ότι, ο από Βουλγαρίας κίνδυνος ήταν κοινός και στις 19 Μαΐου συνδέθηκαν σε αμυντική συμμαχία.

Η Βουλγαρική κυβέρνηση, προς εφαρμογή του σχεδίου της, μετακίνησε τον όγκο του στρατού της προς τη Μακεδονία και προς τα Σερβοβουλγαρικά σύνορα. Στα μέσα Ιουνίου οι μετακινήσεις είχαν περατωθεί. Ταυτόχρονα όμως, έλαβαν τα μέτρα τους η Σερβία και η Ελλάδα, με προώθηση των δικών τους δυνάμεων. Τη νύχτα 17 προς 18 Ιουνίου η Βουλγαρική δύναμη που διέμενε στη Θεσσαλονίκη ως φιλοξενούμενη απέτυχε να καταλάβει την πόλη και αιχμαλωτίσθηκε κατόπιν μάχης.

Ο βουλγαρικός στρατός, αφού απώθησε τις Ελληνικές προφυλακές, σχεδίαζε να αναλάβει στις 19 Ιουνίου γενική επίθεση προς Θεσσαλονίκη. Τον πρόλαβε όμως η επιθετική εξόρμηση του ελληνικού στρατού το βράδυ της 19ης Ιουνίου που τον καθήλωσε σε άμυνα.

Έτσι άρχισε η μάχη Κιλκίς – Λαχανά με σύγχρονη επίθεση ολοκλήρου του Ελληνικού Στρατού. Γενικά η μάχη διεξήχθη επί μετώπου 80 χιλιομέτρων με 8 Μεραρχίες, συμπαρατεταγμένες, με κύρια ενέργεια προς Κιλκίς, διά τεσσάρων (4) Μεραρχιών. Η επίθεση διεξήγετο κάτω από πυκνότατο πυρ του Βουλγαρικού Πυροβολικού και πεζικού και μέσα στις πυρκαγιές των σπαρτών που άναψαν από τις εκρήξεις των Βουλγάρικων οβίδων. Μέχρι το βράδυ η προωθημένη τοποθεσία του Κιλκίς είχε πέσει κατόπιν φονικού αγώνα και οι Βούλγαροι οπισθοχωρούσαν προς την κύρια τοποθεσία αντιστάσεώς τους γύρω από την πόλη του Κιλκίς. Στον Λαχανά επίσης αποσύρονταν στην κύρια τοποθεσία τους Προφήτης Ηλίας – Παλιόκαστρο.

Την επόμενη η μάχη ξανάρχισε. Όλη την ημέρα οι Μεραρχίες ενεπλάκησαν σε σκληρότατους αγώνες για να πλησιάσουν σε αποστάσεις εφόδου κατά της κύριας Βουλγαρικής τοποθεσίας. Τα πυρά των Βουλγάρων όμως ήσαν φονικότατα και το έδαφος τόσο ακάλυπτο, ώστε οι Ελληνικές δυνάμεις καθηλώθηκαν.

Η κρίση της μάχης κορυφώθηκε την 21η Ιουνίου με σειρά ορμητικών εφόδων διά της λόγχης. Η τοποθεσία του Κιλκίς έπεσε στις 11 το πρωί, του δε Λαχανά στις 4 το απόγευμα. Ο βουλγαρικός στρατός διασπάσθηκε και ένα μέρος της δυνάμεώς του τράπηκε προς Δοϊράνη ενώ το μεγαλύτερο μέρος της διέφυγε προς Σέρρες.

Η τριήμερη μάχη του Κιλκίς – Λαχανά στοίχισε στον Ελληνικό Στρατό 8.828 νεκρούς και τραυματίες, έκρινε όμως ολόκληρη την πορεία του πολέμου. Οι Βούλγαροι αιφνιδιάσθηκαν με την καθολική ήττα τους σε όλη την έκταση του πεδίου της μάχης, δεν κατόρθωσαν να συνέλθουν, το ηθικό τους κατέπεσε και υποχώρησαν προς τα στενά της Κρέσνας.

Οι απώλειες υπήρξαν φοβερές. Ο Ελληνικός Στρατός προχωρούσε με τους Διοικητές Συνταγμάτων επικεφαλής με όλους τους αξιωματικούς στην πρώτη γραμμή και έφθανε στην απόσταση εφόδου όπου εφορμούσε με την λόγχη σαν κύμα ακατάσχετο παρασέρνοντας οποιαδήποτε εχθρική άμυνα.

Έτσι πολέμησε ο Ελληνικός Στρατός. Για κάθε σπιθαμή εδάφους έχυσε αίμα και άφησε ήρωες νεκρούς. Γι’ αυτό και δεν συζητάμε, δεν διαπραγματευόμαστε την Πατρίδα μας διότι δεν μας δόθηκε ως «δώρο» από τους δυνατούς της εποχής αλλά ελευθερώθηκε βήμα-βήμα, χωριό-χωριό από τους περήφανους Έλληνες Στρατιώτες.