Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός γεννήθηκε πιθανώς στο Ταυρήσιο της Δαρδανίας (κοντά στα σημερινά Σκόπια). Προερχόταν από αγροτική οικογένεια και ονομαζόταν Πέτρος Σαββάτιος. H μητέρα του Βιγιλαντία ήταν αδελφή του Ιουστίνου, σημαντικού στρατηγού του βυζαντινού στρατού. Ο Ιουστίνος δεν είχε παιδιά και ανέλαβε την ανατροφή και τη μόρφωση του ανιψιού του.
Ετσι ο Πέτρος Σαββάτιος σε πολύ νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου μαθήτευσε κοντά στους καλύτερους δασκάλους της εποχής. Εκτός από τα λατινικά, που ήταν η μητρική του γλώσσα, έμαθε πολύ καλά ελληνικά. Στη συνέχεια ο Ιουστίνος φρόντισε ώστε ο ανιψιός του να μπει στην αυτοκρατορική φρουρά.
Οταν το 518 ο Ιουστίνος έγινε αυτοκράτορας του Βυζαντίου έδωσε στον ανιψιό του πολλά αξιώματα και τον έκανε ουσιαστικά το δεξί του χέρι. Στη συνέχεια τον υιοθέτησε και στο όνομα του Πέτρου Σαββατίου προστέθηκε το «Ιουστινιανός».
Το 521 ο Ιουστινιανός έγινε Υπατος και τον Απρίλιο του 527 ο Ιουστίνος τον αναγόρευσε Αύγουστο και συναυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός στέφθηκε Αύγουστος μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα, η οποία, παρά την ταπεινή καταγωγή της (ήταν πρώην ηθοποιός στον Ιππόδρομο), συμπαραστάθηκε στον σύζυγό της και τον βοήθησε με την εξυπνάδα και την αποφασιστικότητά της σε κρίσιμες στιγμές της βασιλείας του. Τέσσερις μήνες αργότερα ο Ιουστίνος πέθανε και ο Ιουστινιανός έμεινε απόλυτος άρχων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Οράματα και εξεγέρσεις
Ο Ιουστινιανός ήταν ευφυής, φιλομαθής, εργατικός και πρόσχαρος άνθρωπος. Παράλληλα όμως ήταν τρομερά φιλόδοξος, πανούργος και αδίστακτος. Παρά τις αρκετές επιτυχημένες εκστρατείες και διπλωματικές ενέργειες, η προσπάθειά του να αναβιώσει την παλιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, απελευθερώνοντας αφενός το δυτικό της τμήμα από τα διάφορα βαρβαρικά φύλα και πολεμώντας αφετέρου τους Πέρσες στην Ανατολή με τη βοήθεια των δύο σπουδαίων στρατηγών του Βελισάριου και Ναρσή, τελικά αποδυνάμωσε την άμυνα της Βαλκανικής χερσονήσου με αποτέλεσμα να απειληθεί και η ίδια η Κωνσταντινούπολη.
Γνώμονας της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού ήταν η εδραίωση της απόλυτης και συγκεντρωτικής μοναρχίας, ιδίως μετά τη Στάση του Νίκα το 532. Θέλοντας να αποδυναμώσει τους δήμους (τα αθλητικά σωματεία) από την πολιτική επιρροή που ασκούσαν στον λαό της Κωνσταντινούπολης ο Ιουστινιανός το μόνο που κατάφερε ήταν να ενώσει τους δύο αιώνιους αντιπάλους, τους Πράσινους και τους Βένετους, σε κοινό αγώνα εναντίον του. Με το σύνθημα «Νίκα!», σαν να επρόκειτο για αγώνα στον Ιππόδρομο, οι Πράσινοι και οι Βένετοι πυρπόλησαν πολλά κτίρια της πρωτεύουσας και ύστερα, στον Ιππόδρομο, ανακήρυξαν αυτοκράτορα τον Υπάτιο, ανιψιό του Αναστασίου A´, δηλαδή του αυτοκράτορα πριν από τον Ιουστίνο.
Αρχικά ο Ιουστινιανός δίστασε να επέμβει αλλά με την προτροπή της Θεοδώρας και τους αποτελεσματικούς χειρισμούς του Βελισάριου και του Ναρσή η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα. Ο Υπάτιος εκτελέστηκε και 30.000 στασιαστές σφαγιάστηκαν μέσα στον Ιππόδρομο και στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης.
Νομοθετικό έργο
Το σημαντικότερο επίτευγμα της βασιλείας του Ιουστινιανού ήταν η κωδικοποίηση των ρωμαϊκών νόμων, που, ως Corpus Juris Civilis, άσκησε μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση των νομικών και πολιτικών αντιλήψεων στις χώρες της Ευρώπης από τον 16ο αιώνα και εντεύθεν. H κωδικοποίηση των νόμων, η οποία έγινε από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό, περιέλαβε τον Ιουστινιάνειο Κώδικα (Codex Justinianus), τις Εισηγήσεις (Institutiones), τους Πανδέκτες (Digesta), και τις Νεαρές (Novellae Constitutiones). Ο Κώδικας, οι Εισηγήσεις και οι Πανδέκτες γράφτηκαν στα λατινικά, αλλά οι Νεαρές, συλλογή νέων νόμων που συντάχθηκαν κατά τη βασιλεία του Ιουστινιανού, γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα και αποτελούν το ορόσημο της καθιέρωσής της ως επίσημης γλώσσας του κράτους παράλληλα με τη λατινική.
Ο Ιουστινιανός έλαβε ακόμη σειρά διοικητικών μέτρων με τα οποία προσπάθησε να πατάξει τη διαφθορά και να προστατεύσει κατά το δυνατόν τον λαό από την αυθαιρεσία των διοικητών των επαρχιών και από την οικονομική απομύζησή του από τους τοπικούς άρχοντες. Με τη βοήθεια ενός άλλου έγκριτου νομικού, του Ιωάννη Καππαδόκη, ο Ιουστινιανός εισήγαγε σειρά διοικητικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Κατάργησε λόγου χάρη τις αργομισθίες και το σύστημα αγοραπωλησίας των δημοσίων αξιωμάτων και υποχρέωσε τους πλουσίους να είναι συνεπείς στην πληρωμή των φόρων τους.
Θρησκευτική πολιτική
H πολιτική του Ιουστινιανού στα θρησκευτικά θέματα αντικατόπτριζε την πεποίθηση ότι η ενότητα της αυτοκρατορίας προϋπέθετε την ενότητα της θρησκείας. Αρα ο αυτοκράτορας έπρεπε να μεριμνά όχι μόνο για την καλή διοίκηση της Εκκλησίας αλλά και για την ενότητα του δόγματος σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. H αποκατάσταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στη Δύση θα γινόταν άλλωστε ευκολότερα αν η Εκκλησία και οι πιστοί στην Ιταλία και στις άλλες πρώην δυτικές ρωμαϊκές επαρχίες καθώς και στην Αφρική συμφωνούσαν με τις θρησκευτικές απόψεις του Αυτοκράτορα και της Εκκλησίας της Ανατολής. Αυτό εξηγεί το γιατί μεγάλο μέρος των νόμων του Ιουστινιανού αφορά θρησκευτικά θέματα.
Παράλληλα ο Ιουστινιανός, για να επιτύχει τη θρησκευτική ενοποίηση, κατέφυγε σε σειρά διωγμών εναντίον των εθνικών, των σαμαρειτών, των ιουδαίων και των μανιχαίων. Το 529 με εντολή του έκλεισε η Σχολή των Αθηνών, το επίσημο κέντρο της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας και εθνικής παιδείας. Αυστηρός επίσης υπήρξε ο Ιουστινιανός με τους αιρετικούς χριστιανούς με εξαίρεση τους μονοφυσίτες προς χάριν της Θεοδώρας, η οποία τους υπερασπιζόταν. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής το 543 ο Ιουστινιανός εξέδωσε διάταγμα που καταδίκαζε τα λεγόμενα Τρία Κεφάλαια, έργα ισάριθμων θεολόγων του 4ου αιώνα τα οποία ήταν νεστοριανού προσανατολισμού, δηλαδή δυοφυσιτικά. Το διάταγμα για τα Τρία Κεφάλαια ήταν υποχρεωτικό για όλες τις Εκκλησίες. Οι επίσκοποι της Δύσης ωστόσο αρνήθηκαν να το επικυρώσουν. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος που ανέκυψε ο Ιουστινιανός συγκάλεσε το 553 στην Κωνσταντινούπολη την E' Οικουμενική Σύνοδο, κατά την οποία, παρά τις έντονες αντιδράσεις της Δυτικής Εκκλησίας, κατόρθωσε να επιβάλει τη θέλησή του. H Σύνοδος καταδίκασε τα Τρία Κεφάλαια. H απόφαση της Συνόδου αναγνωρίστηκε και από τον πάπα Βιγίλιο, ύστερα από πολλές πιέσεις εκ μέρους των ανθρώπων του αυτοκράτορα.
Προσηλυτισμός απίστων
Στο πλαίσιο της θρησκευτικής πολιτικής του Ιουστινιανού εντάσσεται και ο εκχριστιανισμός αλλοδόξων πληθυσμών της Δυτικής Μικράς Ασίας, της Λυδίας, της Καρίας, της Αβησσυνίας, της Συρίας, της Αιγύπτου και άλλων περιοχών. Για να επιτύχει εξάλλου τη διάδοση του χριστιανισμού σε βαρβαρικούς λαούς ο Ιουστινιανός ενίσχυσε σημαντικά τον μοναχισμό και τον ασκητισμό ιδρύοντας πολλά νέα μοναστήρια και συγκροτώντας πραγματική στρατιά ιεραποστόλων οι οποίοι ανελάμβαναν το καθήκον του προσηλυτισμού στον χριστιανισμό των βαρβαρικών φυλών.
Με το όραμα της αναγέννησης του μεγαλείου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ο Ιουστινιανός, εκτός από τα οχυρωματικά και αμυντικά έργα που οικοδόμησε σε διάφορα σημεία της επικράτειας, λάμπρυνε με μεγαλειώδεις ναούς και δημόσια κτίρια την Κωνσταντινούπολη και όχι μόνο. Στους ναούς του Αγίου Απολλιναρίου και του Αγίου Βιταλίου της Ραβέννας της Ιταλίας λόγου χάρη σώζονται μερικά από τα ωραιότερα ψηφιδωτά του 6ου αιώνα. Το λαμπρότερο όμως κτίσμα, που το εγκαινίασε ο Ιουστινιανός στις 21 Δεκεμβρίου του 537, ήταν ο νέος ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας στη θέση του ναού με το ίδιο όνομα που είχε πυρποληθεί κατά τις ταραχές της Στάσης του Νίκα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου